Στερνό αντίο στον Μιχάλη Κακογιάννη

Έφυγε από τη ζωή, τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας, σε ηλικία 89 ετών, ο σπουδαίος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης. Πριν από λίγες ημέρες είχε εισαχθεί για νοσηλεία στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» με αναπνευστικά και καρδιολογικά προβλήματα. Ο μεγάλος σκηνοθέτης θα ταφεί στον περίβολο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης», την Πέμπτη, 28 Ιουλίου, ενώ η νεκρώσιμη ακολουθία θα ψαλεί στον Ιερό Ναό Αγ. Διονυσίου Αρεοπαγίτου στις 16:00.

Με αφορμή την μεγάλη αυτή απώλεια για την Ελλάδα, την Κύπρο και την τέχνη θεωρούμε ανάγκη μας να κάνουμε αυτή το μικρό αφιέρωμα στον σημαντικό καλλιτέχνη και άνθρωπο Μιχάλη Κακογιάννη.

Γεννημένος στη Λεμεσό της Κύπρου τον Ιούλιο του 1922, έζησε στις πρωτεύουσες του κόσμου «ως πλάνητας με προίκα και εφόδιο την Ελληνικότητα, που έφερα μέσα μου, αρετή όντως», όπως περιγράφει ο ίδιος στη βιογραφία του με τίτλο «Σε πρώτο πλάνο», που έγραψε ο δημοσιογράφος Χρήστος Σιάφκος.

Πρωτοπόρος του μεταπολεμικού ελληνικού σινεμά και στη συνέχεια σκηνοθέτης διεθνών επιτυχιών, ο πατέρας της «Στέλλας» και του «Ζορμπά», αρνήθηκε το Χόλιγουντ για τον κινηματογράφο και το θέατρο της ποιότητας. Ένα πλούσιο καλλιτεχνικό έργο και ένα κοινωφελές ίδρυμα για τη μελέτη και διάδοση των δύο τεχνών είναι η παρακαταθήκη, που ο Μιχάλης Κακογιάννης υπηρέτησε με λατρεία και πάθος.

Σπούδασε Νομική στην Αγγλία και πήρε το δίπλωμά του. Εκεί, όμως, έβαλε τις ρίζες για τη μετέπειτα καριέρα του. Τα πρώτα χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου, ο νεαρός Κακογιάννης εργαζόταν στο BBC εμψυχώνοντας με τις εκπομπές του τους υπόδουλους Έλληνες, ενώ διδασκόταν σκηνοθεσία θεάτρου στο Ολντ Βικ.

Παράλληλα, άρχισε να δουλεύει επαγγελματικά ως ηθοποιός με κορύφωση την εμφάνισή του στον πρωταγωνιστικό ρόλο του «Καλιγούλα», ρόλο για τον οποίο τον επέλεξε ο ίδιος ο Αλμπέρ Καμί και τον σκηνοθέτησε ο Αλέξης Σολομός, που επίσης τότε ζούσε στο Λονδίνο.

Ήταν οι συμπτώσεις εκείνη την εποχή, που καθόρισαν τη ζωή του. Το γεγονός ότι γνωρίστηκε με τον Δημήτρη Χορν, που φιλοξένησε στο Λονδίνο κι ακόμα ότι ο Νάνος Βαλαωρίτης του υπέβαλε την ιδέα να γράψει το πρώτο του σενάριο με βάση την «Ερόικα» του Κοσμά Πολίτη, που έγινε ταινία πολύ αργότερα.

Η γνωριμία του με τον Χορν και η σχέση τους, που συνεχίστηκε και στην Αθήνα, τον έφερε κοντά και στην Έλλη Λαμπέτη. Έτσι «γεννήθηκε» το «Κυριακάτικο ξύπνημα».

Η προβολή της ταινίας στις Κάννες και η επιλογή να ανοίξει αυτή το φεστιβάλ του Εδιμβούργου έβαζαν παράλληλα τις βάσεις για τη διεθνή καριέρα. Ακολούθησε η «Στέλλα» με τη Μελίνα, ταινία - μύθος στην οποία, όμως, οι κριτικές τότε δεν χαρίστηκαν (ειδικά από την Αριστερά), όπως δεν χαρίστηκαν στο «Κορίτσι με τα μαύρα» με τη Λαμπέτη, για την οποία όμως στο Λονδίνο το κοινό έκανε ουρές.

Δείτε χαρακτηριστικό απόσπασμα από τη Στέλλα.

Αργότερα ήρθε η «Ηλέκτρα» με την Ειρήνη Παπά, ταινία που χρηματοδοτήθηκε από τη United Artists και ο «Ζορμπάς» με τον οποίο εδραίωσε απόλυτα την καριέρα του.

Δείτε χαρακτηριστικό απόσπασμα από τον Ζορμπά.

Μετά τον «Ζορμπά», αν όχι όλες, οι περισσότερες πόρτες ήταν πια ανοιχτές για τον σκηνοθέτη που άρχισε να εργάζεται και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, στη Αμερική και την Ευρώπη, ανεβάζοντας κλασικό ρεπερτόριο, όπερα, αλλά συχνά και τραγωδίες, ειδικά στη Νέα Υόρκη.

Είναι χαρακτηριστικό ότι παρουσίασε για πρώτη φορά τις «Τρωάδες» στο Φεστιβάλ των Δύο Κόσμων στο Σπολέτο της Ιταλίας για να τις επαναλάβει στη Νέα Υόρκη, αλλά και στο Παρίσι, πριν τις μεταφέρει κινηματογραφικά με την Κάθριν Χέπμπορν στο ρόλο της Εκάβης.

Κορυφαία στιγμή της καριέρας του υπήρξε το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Αττίλας 1974». Όπως αφηγείτο ο ίδιος, μόλις είχε σκηνοθετήσει «Οιδίποδα Τύραννο» για το Εθνικό Θέατρο της Ιρλανδίας, όταν έμαθε για την εισβολή. Σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κακογιάννης δεν είχε έρθει στην Ελλάδα. Άλλωστε, ήταν από τους πρώτους που την 21η Απριλίου του 1967 έκανε δηλώσεις στα γαλλικά ραδιόφωνα, αλλά και από εκείνους που συνεργάστηκαν ειδικά με τη Μελίνα στον αγώνα κατά της χούντας.

Δείτε παρακάτω ολόκληρο το ντοκιμαντέρ
Αττίλας '74 - ο βιασμός της Κύπρου.

«Έζησα καλή ζωή, ασχέτως αν ποτέ δεν έκανα οικογένεια. Αγάπησα πλάσματα, που με μεγαλύτερη παραφορά αγάπησαν εμένα, έσπασα συχνά τις ερωτικές συμβάσεις, που η τρέχουσα ηθική επέβαλλε. Αγάπησα πολύ περισσότερο, ωστόσο, τη δουλειά μου», έλεγε.

Το 2004, ο Μιχάλης Κακογιάννης συνέστησε το κοινωφελές ίδρυμα με την επωνυμία «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης» με σκοπό τη μελέτη, υποστήριξη και διάδοση των τεχνών του θεάτρου και του κινηματογράφου, καθώς και την καταγραφή και διαφύλαξη των δημιουργημάτων των τεχνών αυτών.

Έργο του Μιχάλη Κακογιάννη είναι και ο νυχτερινός φωτισμός των μνημείων της Ακρόπολης, τον οποίο εκείνος πρώτος οραματίσθηκε. Εκείνος δημιούργησε και τον σύλλογο «Οι φίλοι της Αθήνας».

Για την προσφορά του και το έργο του τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό.

Βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στο έθνος, από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για το συνολικό έργο του και αναγορεύθηκε διδάκτωρ Τεχνών στο Columbia College, και επίτιμος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Δείτε απόσπασμα από την βράβευσή του στα
Βραβεία STATUS

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν δηλώσεις ανθρώπων της τέχνης όπως οι ακόλουθες:

Μίκης Θεοδωράκης:

«Έφυγε από τη ζωή ένας πραγματικά μεγάλος Έλληνας, που πλούτισε την ελληνική τέχνη και τον ελληνικό λαό με αθάνατα πνευματικά έργα. Εμάς, που ευτυχήσαμε να τον ζήσουμε από κοντά, μας είναι αδύνατο να πιστέψουμε ότι απομείναμε μόνοι. Κυριολεκτικά».

Βούλα Ζουμπουλάκη: (που καθιερώθηκε μέσα από την ταινία «Στέλλα»)

«Έχω στενοχωρηθεί πολύ. Τον Μιχάλη τον αγαπούσα πολύ. Ήμασταν φίλοι. Τελευταία δεν βρισκόμασταν συχνά γιατί δεν βγαίνω από το σπίτι. Έχω προβλήματα με την σπονδυλική μου στήλη και ιλίγγους. Μετά τη “Στέλλα” συνδεθήκαμε πολύ. Τον αγαπούσα και τον εκτιμούσα. Ήταν πολύ γοητευτικό και σημαντικό άτομο και είχε πολύ ενδιαφέρον να κάνεις παρέα μαζί του και να είσαι φίλος του»

Ειρήνη Παπά:

«Έφυγε και μας περιμένει στο “θέατρο το αιώνιο”»

Κάτια Δανδουλάκη:

«Σε ευχαριστώ για το μάθημα του πάθους, της αφοσίωσης, της αέναης δουλειάς, της αναζήτησης, της πνευματικής περιέργειας, της αυστηρότητας, της έκρηξης, της ειλικρίνειας, της ανεξέλεγκτης επιμονής, της συμφιλίωσης, της απαίτησης, της τρυφερότητας».

Γιάννης Σμαραγδής:

«Με τη σπουδαία ταινία του “Αλέξης Ζορμπάς” κατάφερε να αλλάξει το πρόσωπο της Ελλάδας και να κάνει τη χώρα μας διεθνή προορισμό».

Αλέκος Φασιανός:

«Ήταν από τους ηγέτες του ελληνικού κινηματογράφου, ο πιο σπουδαίος, ένας άνθρωπος της σύγχρονης ιστορίας του κινηματογράφου. Έδωσε καινούργια ώθηση στον ελληνικό κινηματογράφο προβάλλοντας θέματα μεγάλων συγγραφέων. Η κληρονομιά που μας άφησε είναι καταπληκτική».

Μοιάζει γλυκόπικρη ειρωνεία το γεγονός ότι ο Μιχάλης Κακογιάννης έφυγε από κοντά μας ελάχιστες μέρες μετά την επέτειο των 37 ετών της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Λες και μέσα του έκαιγε ακόμη η φλόγα της ελπίδας για μία δίκαιή λύση. Λες και ήθελε να περιμένει μέχρι τις 20 Ιουλίου ενός ακόμη έτους πριν κλείσει τα μάτια του. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Πηγές:

• Πρώτο Θέμα
• "Who's Who 1979" σ.229
•  Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου
• iNews